Rodzaje odpustów i jak można je zyskać?

Pojednanie grzesznika z Bogiem i Kościołem dokonuje się poprzez sakrament spowiedzi, w którym zostaje zgładzona wina penitenta. Jednak nauka Kościoła o czyśćcu ukazuje, że nawet wtedy, gdy wina została odpuszczona w sakramencie pojednania pozostaje jeszcze kara za popełnione zło, którą grzesznik musi spłacić, aby w pełni się oczyścić (Indulgentiarum Doctrina, nr 3). Stąd też, Kościół, wyszedł z pomocą pokutującemu grzesznikowi poprzez naukę o odpustach:

Co to jest odpust?
Odpust jest to darowanie człowiekowi przez Boga kary doczesnej za grzechy, zgładzone już co do winy poprzez Sakrament Pokuty i Pojednania. Dostępuje go chrześcijanin odpowiednio usposobiony i pod pewnymi (określonymi) warunkami za pośrednictwem Kościoła, który jako szafarz owoców odkupienia rozdaje i prawomocnie przydziela zadośćuczynienia ze skarbca zasług Chrystusa i Świętych (Indulgentiarum Doctrina, nr 1).
Jakie są rodzaje odpustów?
Odpust jest cząstkowy albo zupełny zależnie od tego, czy od kary doczesnej należnej za grzechy uwalnia w części czy w całości (Indulgentiarum Doctrina, nr 2). Przez odpust zupełny rozumiemy odpuszczenie wszystkich kar doczesnych na jakie zasłużył grzesznik za swoje grzechy odpuszczone już co do winy. Odpust ten, wierny, może uzyskać tylko jeden raz w ciągu dnia. Wyjątek stanowi odpust zupełny w godzinę śmierci, który wierny może uzyskać chociażby tego dnia zyskał już inny odpust zupełny. Natomiast odpust cząstkowy oznacza odpuszczenie tylko pewnej części kary za popełnione grzechy. Wierny, który w swoim codziennym życiu będzie częściej podejmował akty obdarzone odpustem cząstkowym, oprócz wzrostu łaski, zasłuży na większe odpuszczenie kary. Natomiast gdyby podjął czynność obdarzoną odpustem zupełnym, którą można łatwo podzielić, np. różaniec, i dla słusznej przyczyny nie mógł tej czynności wykonać w całości, a tym samym zyskać odpustu zupełnego, może uzyskać odpust cząstkowy – proporcjonalny do części pobożnej czynności, którą podjął i wykonał.
Za kogo można ofiarować odpust?
Odpusty czy to cząstkowe czy zupełne mogą być ofiarowane za siebie lub jedną osobę ze zmarłych na sposób wstawiennictwa (Indulgentiarum Doctrina, nr 3). Natomiast nikt nie może przekazać osobom żyjącym odpustów jakie sam zyskuje.
Jakie należy spełnić warunki, aby zyskać odpust?
Wszystkie warunki jakie musi spełnić wierny, aby uzyskać odpust zupełny można podzielić na ogólne, szczegółowe i związane z danym odpustem. Jeżeli zaś chodzi o warunki odpustu cząstkowego, to wystarczy spełnić warunki ogólne i wykonać czynność przypisaną do odpustu.

Warunki ogólne – są najbardziej podstawowymi, które wierny musi spełnić zawsze i niezależnie od rodzaju odpustu: zupełnego czy cząstkowego. I tak aby ktoś mógł być zdolnym do uzyskania odpustu musi być: ochrzczony; wolny od ekskomuniki; w stanie łaski uświęcającej przynajmniej pod koniec wykonywania przepisanego dzieła; poddany temu, kto udziela odpustu; musi posiadać przynajmniej ogólną intencję uzyskania odpustu; musi wypełnić określoną czynność w wyznaczonym czasie w sposób pobożny, należyty i przewidziany w nadaniu odpustu (Enchiridion…, s. 21, n. 22 oraz kan. 996 w: KPK 193).

Warunki szczegółowe – są to warunki, które należy spełnić zawsze przy wykonywaniu czynności związanych z odpustem zupełnym. Do uzyskania odpustu zupełnego wymaga się wykonania dzieła obdarzonego odpustem i zawsze wypełnienia trzech następujących warunków szczegółowych:

a) Spowiedź sakramentalna (po jednej spowiedzi sakramentalnej można uzyskać kilka odpustów zupełnych. Chodzi tu przede wszystkim o to, by starający się uzyskać odpust zupełny był w stanie łaski uświęcającej i wolnym od przywiązania do grzechu);

b) Komunia eucharystyczna (po jednej Komunii świętej można uzyskać tylko jeden odpust zupełny. Komunia św. musi mieć miejsce w dniu zyskania odpustu);

c) Modlitwa w intencjach Ojca Świętego (po jednej modlitwie w intencjach Papieża można uzyskać tylko jeden odpust zupełny. Modlitwa ta musi mieć miejsce w dniu, w którym wykonuje się dzieło obdarzone odpustem. Warunek dotyczący modlitwy w intencjach Papieża wypełnia się całkowicie przez odmówienie jeden raz Ojcze nasz i Zdrowaś Maryjo. Pozostawia się jednak wiernym swobodę wyboru trzeciej – jakiejkolwiek modlitwy, zgodnie z ich pobożnością);

Ponadto wymaga się wykluczenia wszelkiego przywiązania do grzechu, nawet powszedniego.

Jeżeli nie zostaną wypełnione powyższe warunki, wtedy odpust będzie tylko cząstkowy (Indulgentiarum Doctrina, norma 7, Enchiridion…, s. 22, n. 26).
Co to są warunki związane z danym odpustem?
Przez warunki związane z danym odpustem rozumie się pobożne i należyte (w wyznaczonym czasie) wykonanie określonej czynności, do której przypisany jest odpust.
Jakie czynności są obdarzone odpustem zupełnym?
Odpustem zupełnym obdarzone są następujące czynności:

Adoracja Najświętszego Sakramentu trwająca przynajmniej pół godziny.
Pobożna lektura i rozważanie Pisma Świętego trwająca przynajmniej pół godziny
Pobożne przyjęcie Błogosławieństwa Papieskiego udzielanego Urbi et Orbi – Miastu i Światu (można go wysłuchać choćby tylko przez radio).
Nawiedzenie cmentarza w dniach od 1 do 8 listopada połączone z modlitwą za zmarłych – choćby tylko w myślach (odpust ten może być ofiarowany tylko za duszę kogoś zmarłego). W pozostałe dni roku, za nawiedzenie cmentarza, można uzyskać odpust cząstkowy (ten odpust również może być ofiarowany tylko za duszę kogoś zmarłego);
Pobożny udział w obrzędzie liturgicznym w Wielki Piątek i ucałowanie krzyża;
Udział w ćwiczeniach duchowych trwających przynajmniej przez trzy dni (np. rekolekcje parafialne);
Publiczne odmówienie Aktu Wynagrodzenia w uroczystość Najświętszego Serca Jezusowego;
Publiczne odmówienie Aktu poświęcenia rodzaju ludzkiego Chrystusowi Królowi w uroczystość Chrystusa Króla;
W uroczystość św. Apostołów Piotra i Pawła, każdy kto pobożnie używa przedmiotu religijnego (krzyża, różańca, szkaplerza, medalika) poświęconego przez Papieża lub Biskupa i w tym dniu odmówi Wyznanie Wiary;
Wysłuchanie w czasie misji kilku kazań i udział w uroczystym ich zakończeniu;
Przystąpienie po raz pierwszy do Komunii św. lub udział w takiej pobożnej ceremonii;
Odprawienie pierwszej Mszy św. lub pobożne uczestnictwo w niej;
Odmówienie różańca w kościele, w kaplicy publicznej, w rodzinie, we wspólnocie zakonnej lub w pobożnym stowarzyszeniu. Należy odmówić przynajmniej jedną część, jednakże pięć dziesiątek w sposób ciągły. W publicznym odmawianiu tajemnice winne być zapowiadane zgodnie z zatwierdzoną miejscową praktyką, w odmawianiu prywatnym wystarczy, że wierny łączy z modlitwą ustną rozważanie tajemnic;
Pobożne odprawienie Drogi Krzyżowej (przed stacjami prawnie erygowanymi) połączone z rozważaniem Męki i Śmierci Chrystusa i przechodzeniem od stacji do stacji (w publicznym odprawianiu wystarczy przechodzenie prowadzącego);
Pobożne odmówienie Koronki do Miłosierdzia Bożego w kościele lub kaplicy wobec Najświętszego Sakramentu (publicznie wystawionego lub też przechowywanego w tabernakulum);
Odnowienie przez kapłana w 25-, 50-, 60-lecie święceń kapłańskich postanowienia wiernego wypełniania obowiązków swojego powołania, uczestniczenie w Mszy św. jubileuszowej.
Nawiedzenie kościoła, w którym trwa Synod diecezjalny i odmówienie tam „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”;
Odmówienie w sposób uroczysty hymnu „Przed tak wielkim Sakramentem” w Wielki Czwartek;
Odmówienie w sposób uroczysty hymnu „Przed tak wielkim Sakramentem” w uroczystość Bożego Ciała;
Publiczne odmówienie hymnu „Ciebie Boże wielbimy” w ostatnim dniu roku;
Publiczne odmówienie hymnu „Przybądź Duchu Stworzycielu” w Nowy Rok i w Zesłanie Ducha Świętego;
Pobożne nawiedzenie kościoła w dniu odpustu (święto patronalne) i dnia 2 sierpnia (odpust Porcjunkuli) i odmówienie „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”;
Pobożne nawiedzenie kościoła lub ołtarza w dniu jego konsekracji i odmówienie „Ojcze Nasz” i „Wierzę w Boga”;
Pobożne nawiedzenie kościoła w Dniu Zadusznym i odmówienie „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga” (odpust ten może być ofiarowany tylko za duszę kogoś zmarłego);
Pobożne nawiedzenie kościoła lub kaplicy zakonnej w święta Założyciela i odmówienie „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga”;
Udział w czynności świętej, której przewodniczy wizytator w czasie odbywania wizytacji pasterskiej;
Odnowienie przyrzeczeń chrztu świętego w czasie nabożeństwa Wigilii Paschalnej lub w rocznicę swego chrztu;
Pobożne nawiedzenie jednej z czterech patriarchalnych bazylik rzymskich i odmówienie tam „Ojcze nasz” i „Wierzę w Boga” w święto tytułu, w jakiekolwiek święto nakazane lub raz w roku w innym wybranym dniu przez wiernego;
Udział w świętych czynnościach sprawowanych w kościołach stacyjnych w Rzymie w określonych dniach roku zaznaczonych w Mszale Rzymskim;
Odmówienie modlitwy: „Oto ja, o dobry i najsłodszy Jezu” po komunii św. przed obrazem Jezusa Chrystusa w każdy piątek Wielkiego Postu i w Wielki Piątek (w pozostałe dni roku – odpust cząstkowy);
Posługiwanie się przedmiotami pobożności (krucyfiksem, krzyżem, szkaplerzem, medalikiem), jeżeli są pobłogosławione przez Papieża, ewentualnie przez biskupa, jeśli w uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła, odmówimy wyznanie wiary (jakąkolwiek formułę). Natomiast jeśli przedmioty te są pobłogosławione przez kapłana lub diakona – odpust cząstkowy;
W momencie śmierci, o ile nie ma kapłana, który udzieliłby sakramentów i błogosławieństwa papieskiego, można odmówić jakąkolwiek modlitwę, o ile wierny miał za życia zwyczaj odmawiania jakichkolwiek modlitw (w tym wypadku wymieniony warunek zastępuje trzy zwyczajne warunki uzyskania odpustu zupełnego), dla uzyskania tego odpustu chwalebną rzeczą jest posługiwać się krucyfiksem lub krzyżem;

Dla Polski zostały zatwierdzone dwa dodatkowe odpusty zupełne:

Udział w nabożeństwie Gorzkich Żalów jeden raz w Wielkim Poście w jakimkolwiek kościele na terenie Polski;
Nawiedzenie dowolnej bazyliki mniejszej w uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca), w święto tytułu, w dniu 2 sierpnia (odpust „Porcjunkuli”) lub raz w roku w innym wybranym dniu przez wiernego;